- Nr inwentarza: 540/MDR
- Materiał: papier (odbitka drzeworytnicza)
- Czas powstania: 1929 r.
- Pochodzenie: Dar Pani Ireny Oryl
Mianem “Pietà” (włoskie “miłosierdzie, litość”) przyjęło się określać przedstawienia ukazujące Maryję trzymającą zdjęte z krzyża ciało Syna. Drzeworyt, który znajduje się w naszej kolekcji jest dosyć oryginalnym ujęciem tematu. Zwraca uwagę zwłaszcza pasiasty całun, w który owinięto ciało Jezusa oraz czuły gest przytulenia Jego głowy przez matkę. Co ciekawe oblicze Chrystusa jest prawie niewidoczne, ukryte za smutną twarzą Maryi.
Autorką tej niezwykłej sceny jest Wiktoria Goryńska (1902–1945), bardzo utalentowana graficzka, malarka i publicystka oraz niezwykle ciekawa postać. Była ona obywatelką świata: urodzona w Wiedniu (rodzice: Maksymilian i Stanisława z domu Markheim), dzieciństwo spędziła w Wielkiej Brytanii, następnie znów mieszkała w Wiedniu (gdzie uczęszczała do tamtejszej Kunstgewerbeschule), potem w Warszawie, Berlinie, bywała w Paryżu, Londynie. To zapewne stąd w jej twórczości możemy dostrzec wyraźne wpływy grafiki światowej. W Polsce swój talent rozwijała pod opieką Konrada Krzyżanowskiego, Tadeusza Pruszkowskiego i Władysława Skoczylasa. Należała do Stowarzyszenia Polskich Artystów Grafików „Ryt” i Związku Polskich Artystów Grafików. Tworzyła kompozycje o tematyce portretowej, fantastycznej, religijnej, sportowej (jako jedna z pierwszych kobiet w Polsce uprawiała szermierkę i na jej temat pisała artykuły do prasy) oraz animalistycznej (m.in. bardzo popularny cykl przedstawień kotów). Wystawiała w Polsce i na wielu ekspozycjach międzynarodowych. Była również autorką tekstów o sztuce, publikowanych i w polskich i zagranicznych czasopismach, m.in. w „Timesie”. W Polskim Radiu tworzyła audycje dla Polonii amerykańskiej.
W czasie wojny, w latach okupacji niemieckiej, była czynna w konspiracji. Używając pseudonimu “Leti” była łączniczką, od 1943 przy Komendzie Głównej Armii Krajowej, gdzie była przydzielona do Oddziału VI BiP (Biura Informacji i Propagandy), wchodziła w skład redakcji Biuletynu Informacyjnego. Po upadku powstania warszawskiego została skierowana do obozu przejściowego, a stamtąd do obozu koncentracyjnego w Ravensbrück, gdzie zmarła w kwietniu 1945 r. na tyfus plamisty.
Powyższa rycina powstała w 1929, w ostatnim roku czteroletniego okresu twórczości, w którym tworzyła serię dzieł o symboliczno-ekspresyjnym charakterze, tematycznie skoncentrowanych na ludzkich tragediach. “Pietà” jest zaliczana do najpiękniejszych jej prac. Została nagrodzona złotym medalem na florenckiej wystawie „Maria Vergine ella Donna” w 1934 r. Odbitka została podarowana naszemu muzeum przez Panią Irenę Oryl z Jarosławia.
