W tym roku minęło 25 lat od otwarcia Muzeum Diecezjalnego w Rzeszowie. Do jego formalnego powołania doszło 15 sierpnia 1997 roku mocą wydanego dzień wcześniej dekretu Biskupa Rzeszowskiego Kazimierza Górnego. Dyrektorem został mianowany ks. Franciszek Dziedzic, ówczesny proboszcz parafii Rzeszów-Staroniwa, który jako absolwent szkoły plastycznej w Jarosławiu żywo interesował się sztuką i sam malował. Nowo utworzone muzeum zlokalizowane zostało w podziemiach kamienicy przy Zamkowej 4, która była już wówczas siedzibą kurii diecezjalnej i sądu biskupiego, gdzie znajduje się do dziś. Od czasu powołania placówki przez biskupa do jego otwarcia minął ponad rok. W tym czasie trwały intensywne prace nad pozyskaniem eksponatów, organizacją ekspozycji oraz opracowaniem merytorycznym zbiorów. Tego niełatwego zadania podjął się nowo mianowany dyrektor oraz pani Barbara Sierżęga, emerytowana pracowniczka Muzeum Okręgowego w Rzeszowie, która zajęła się przede wszystkim inwentaryzacją eksponatów.
Uroczyste otwarcie Muzeum Diecezjalnego w Rzeszowie odbyło się 25 września 1998 roku, w ramach rzeszowskich obchodów Europejskich Dni Dziedzictwa Kulturowego. Podczas inauguracji ks. prał. Jan Białobok, oficjał sądu biskupiego w Rzeszowie powiedział: „Pragnę złożyć homagium biskupowi Kazimierzowi Górnemu jako twórcy diecezji i mecenasowi sztuki, bo docenia to, co sztuka wnosi w życie Kościoła. Muzeum tarnowskie powstało 102 lata po erygowaniu diecezji, nasze już po 6 latach. Muzeum nie tylko uczy, ale jest trwałym dokumentem twórczej działalności narodu i Kościoła”.
Przez ćwierć wieku swojego istnienia muzeum zorganizowało dziesiątki wystaw czasowych i wydarzeń o charakterze kulturalnym i popularnonaukowym. Okazją do przywołania tej działalności były obchody jubileuszowe, które odbyły się w czwartek, 14 grudnia 2023 roku. Rozpoczęły się one uroczystą Mszą świętą w kościele Świętego Krzyża, celebrowaną przez J. E. Biskupa Kazimierza Górnego oraz ponad dziesięciu księży. W homilii ksiądz biskup wspomniał pierwszego dyrektora muzeum, ks. Franciszka Dziedzica i jego współpracowniczkę, panią Barbarę Sierżęgę oraz przywołał z pamięci początki tworzenia się tej placówki i gromadzenia zbiorów. Zaakcentował też to jak ważną rolę pełni sztuka oraz muzeum w przekazie wiary i tradycji chrześcijańskiej.
Dalszy ciąg obchodów odbył się w aulach kurii diecezjalnej, gdzie czekała już na zebranych wystawa „Muzeum odkryte” ukazująca obiekty z magazynów muzealnych, nie prezentowane na co dzień na ekspozycji stałej. Obecny dyrektor muzeum, ks. Paweł Batory zaprezentował album o muzeum wydany przez wydawnictwo diecezjalne Bonus Liber z okazji jubileuszu, przy dofinansowaniu z budżetu Gminy Miasta Rzeszów. Książka została zaplanowana jako syntetyczne podsumowanie pierwszych 25 lat istnienia i działalności muzeum, zlokalizowanego nieprzerwanie pod adresem Zamkowa 4. Duża część zamieszczonego materiału dotyczy pierwszego dyrektora, ks. Franciszka Dziedzica oraz jego współpracowniczki, pani Barbary Sierżęgi. Znajduje się w niej również historia kamienicy, omówienie wybranych zabytków z kolekcji oraz bogaty materiał fotograficzny z wernisaży i wydarzeń jakie odbyły się w tych murach w ciągu ćwierćwiecza, a także wywiady z założycielem muzeum, ks. biskupem Kazimierzem Górnym oraz z panią Martą Nikiel, historyczką sztuki współpracującą z poprzednim i obecnym dyrektorem.
Wydarzenie zgromadziło liczną publiczność, głównie stałych bywalców i przyjaciół, jak i przedstawicieli instytucji kultury z Rzeszowa i okolic. Padło wiele ciepłych słów pod adresem muzeum, wybrzmiała również kwestia pilnej potrzeby znalezienia nowej odpowiedniej siedziby dla placówki, a niektórzy goście przynieśli również okazjonalne listy i podarunki, np. pan Damian Drąg, dyrektor Wojewódzkiego Domu Kultury w Rzeszowie ofiarował kopię ikony Jerzego Nowosielskiego, pani Katarzyna Dypa, dyrektorka Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej przekazała ludowe ozdoby choinkowe, a ks. Jakub Nagi, dyrektor Radia Via, pamiątkowy grawer.
Kulminacją wieczoru było wręczenie kilku zasłużonym dla muzeum osobom odznaczeń diecezjalnych „Bene merenti”. Otrzymali je Marta Nikiel, wspomniana wyżej historyczka sztuki z Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków, Piotr Łopatkiewicz, historyk sztuki z Krosna, który kilkanaście razy wygłaszał referaty podczas prezentacji konserwatorskich w naszym muzeum, a także artyści malarze związani z Instytutem Sztuk Pięknych Uniwersytetu Rzeszowskiego Stanisław Białogłowicz, Łukasz Gil i Tomasz Baran, stali współpracownicy przy organizacji wystaw czasowych.
Rozmowy i wspomnienia w kuluarach trwały jeszcze długo. Wszyscy podkreślali rolę jaką Muzeum Diecezjalne pełni w mieście i w regionie. By zacytować fragment jubileuszowej książki: „Wydaje się, że na przestrzeni 25 lat istnienia Muzeum Diecezjalne w Rzeszowie w sposób znaczący wpisało się w pejzaż kulturalny miasta i całej diecezji. Gromadzi ludzi ceniących sztukę i historię, popularyzuje wiedzę o kulturze religijnej regionu, wreszcie przypomina o chrześcijańskim dziedzictwie poprzednich pokoleń. Dokłada ponadto cenną cegiełkę do dzieła głoszenia Ewangelii (…). Nie jest ono jakimś «cmentarzyskiem sztuki», ale żywym i potrzebnym miejscem, oddziałującym zarówno na twórców, jak i odbiorców sztuki i kultury. Przez bogatą kolekcję zbierającą dzieła od czasów średniowiecza po współczesność oraz prezentację sztuki najnowszej, w sposób konkretny i namacalny ukazuje jak przeżyta wiara może oddziaływać na twórczość artystyczną oraz manifestować się poprzez piękno i inne wartości estetyczne ucieleśnione zarówno w artefaktach przeszłości, jak i dziełach współczesnych artystów i artystek”.
Fotografie: Jacek Stankiewicz
Fotografie: ks. Jakub Oczkowicz
