Apostołowie – fragment ikonostasu

Zdjęcie nr 11738
  • Nr inwentarza: 40-41/MDR
  • Materiał: deska złocona i polichromowana
  • Czas powstania: 1688-1691
  • Pochodzenie: Kotań

Te dwie kwatery, z których każda zawiera trzy całopostaciowe ikony świętych mężczyzn, są fragmentem ikonostasu, a konkretnie rzędu apostołów. Pierwotnie musiało ich być dwunastu, jednak w naszych zbiorach zachowały  się wizerunki sześciu. Istnieje czarno-biała fotografia kolejnych trzech. Jak ustalił Jarosław Giemza ikony wykonał Jacenty Rybotycki w latach 1688-1691 dla ikonostasu cerkwi śś. Kosmy i Damiana w Kotani. Prawdopodobnie dosyć szybko doszło do ich translokacji do cerkwi w Świątkowej Wielkiej, a najpóźniej w latach pięćdziesiątych XX wieku do cerkwi św. Dymitra w Desznicy.

Święci apostołowie ukazani zostali na złotym tle z rytymi ornamentami roślinnymi. Są w różnym wieku: młodzieńcy, dojrzali mężczyźni oraz starcy. Jedną dłoń mają zawsze uniesioną w geście oratorskim lub błogosławiącym a w drugiej najczęściej trzymają księgę w formie zwoju lub kodeksu – symbol Ewangelii i głoszenia słowa Bożego. Poza tym nie posiadają innych atrybutów, a w ikonostasie identyfikowały ich inskrypcje znajdujące się ponad kwaterami. Na fotografii z niezachowanej części ikonostasu św. Paweł trzyma miecz oraz otwartą księgę, którą czyta. Inny trzyma kartę zapisaną cyrylicą. Zwracają uwagę udrapowane szaty postaci w pięknych zestawach kolorystycznych oraz ich bose stopy. Na podstawie analogii z innymi dziełami Rybotyckiego oraz elementów z inskrypcjami zachowanych w Świątkowej Małej Jarosław Giemza ustalił, że kwatera z wizerunkami dwóch mężczyzn z siwymi brodami przedstawia kolejno śś. Andrzeja, Bartłomieja i Tomasza. Na drugiej widnieją śś. Filip, Jakub i Szymon Gorliwy.

Ikony zostały przekazane do Muzeum Diecezjalnego w Rzeszowie w 1998 r. przez ks. proboszcza Władysława Kołodzieja, ze zbiorów ks. Alfreda Masteja, pierwszego opiekuna (stałego ekspozyta) rzymskokatolickiej parafii w Desznicy, pochowanego w Dębowcu. Obie kwatery były konserwowane w 2000 i 2017 roku przez Magdalenę Frączek.